به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ پس از طولانی شدن اغتشاشات سال گذشته در فضای دانشگاهی و شکل‌گیری برخی رفتارها و ادبیات هنجارشکن، نقدهای متعددی به شیوه مدیریت دانشگاهها به ویژه در شرایط بحران شکل گرفت و مسائل مختلفی در باب شکل‌گیری این وضعیت در فضای دانشگاهی طرح شد.
از این رو خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران» به گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین فاطمی پور معاون فرهنگی سیاسی نهاد رهبری در دانشگاه ها پیرامون آسیب‌شناسی مدیریت بحران در فضای دانشگاه و بایسته‌های رفع این آسیب‌ها، نشست؛ که در ادامه باهم میخوانیم:
سال گذشته اتفاقاتی در کشور به وقوع پیوست و به طبع آن دانشگاهها هم تحت تاثیر قرار گرفت. آسیب شناسی جنابعالی از این اتفاقات در فضای دانشگاهها و نحوه مدیریت آن چیست؟
فاطمی پور در پاسخ به این سوال گفت: در مورد سال گذشته و حوادثی که رخ داد، اگر بخواهم نکاتی را عرض کنم، چند موضوع بسیار مهم است. محور اول اینکه حوزه آموزش رسمی کشور به علت کرونا و برخی سیاست ها و تصمیم گیری های کلان، ضربه خورده است؛ یعنی زمانی که آموزش رسمی کشور در آموزش و پرورش و دانشگاه ها را به مدت طولانی تعطیل کردیم و دانش آموز و دانشجو را به فضای غیررسمی (که حکمرانی اش دست ما نبود)، سوق دادیم، چالش ایجاد شد. در حالی که در شرایط حضور فیزیکی، بخشی از فضا و حکمرانی در عرصه آموزش عالی و آموزش و پرورش در اختیار سیستم مستقر است. آیین نامه ها و دستور العمل ها و متن های درسی و الزامات حضور در کلاس و دانشگاه و غیره، مواردی چون زندگی اجتماعی با رعایت قوانین و چارچوب ها را به دانشجو انتقال می‌دهد. یعنی یک مسیر تربیتی واقعی وجود دارد و زمانی که شما این مسیر تربیتی واقعی را از دست می دهید و مخاطب را به فضای مجازی سوق می‌دهید (که اقتضائات و الزامات خودش را دارد)، نقش شما در آن فضا بسیار اندک می‌شود. مثلا زمانی که معدل دانشجویان یک دانشگاه در کرونا یک نمره ارتقاء پیدا می کند، باید پرسید که آیا کیفیت آموزش بهبود پیدا کرده است؟ پاسخ منفی است؛ چرا که زمانی هم که دانشجو در کلاس رسمی شرکت می کند ( پس از جلسات متعدد و رفع اشکال و ...) باز هم برخی از کسب نمره قبولی باز می‌ماند اما در دروان کرونا بسیاری از این دانشجویان قبول شدند و این نشان می دهد که این وضعیت ایرادات جدی دارد و این ایرادات جدی یک جایی خودشان را نشان خواهند داد.
.jpg)
وی افزود: مثلا شما به لحاظ علمی ضربه می خورید و فضای علمی کشور افول می کند اما این امر در حوزه های اجتماعی و تربیتی و فرهنگی اثرش بیشتر و جدی تر است. ایران در حوزه علمی خیلی زیر ضربه نیست اما در حوزه فرهنگی و در فضای مجازی، به شدت آماج تهاجم است و جریانی علیه قانون کشور و نظام فرهنگی کشور عملیات مقابله ایی و ... صورت می‌دهد. لذا یکی از جدی ترین ضربه هایی که ما خوردیم، تعطیلی فضای حضوری در آموزش و پروش و دانشگاه ها بود. این یک الزاماتی ایجاد می کرد؛ الزامش این بود که بعد از حضوری شدن، شما با افرادی مواجه هستید که دوسال است دانشجوی دانشگاه هستند اما حتی یک روز هم دانشگاه را ندیده اند و الزامات و آداب ورود به دانشگاه را نمی دانند، ضمن اینکه این فرد احتمالا قبل از این هم، آموزش و پرورش حضوری را ندیده است.
وی ادامه داد: بنابراین با افرادی مواجه هستیم که پس از دو سال و نیم با یک تصور غیر صحیح و غیر واقعی وارد دانشگاه می شوند و تصوراتی دیگر راجع به دانشگاه دارند که اتفاقا این تصورات در فضای مجازی ساخته شده است. لذا یکی از چالش های جدی، این نسل و این مخاطبی است که وارد دانشگاه شده است. چالش دوم این است که خوب پس از تغییر دولت در میانه کرونا، بسیاری از روسا و معاونین دانشگاه ها عوض شدند و زمانی بر سر کار آمدند که دو و نیم سال فضای حضوری را درک نکردند و تجربه چندانی برای اداره میدان نداشتند. خیلی از تصمیمات غلطی که احیانا توسط برخی مدیران و معاونین دانشگاه گرفته شد، دلیلش نداشتن تجربه میدانی بود؛ مثلا در برخی از دانشگاه های کشور، رئیس دانشگاه بیانیه یا اطلاعیه ایی صادر می‌کرد که چالش را تعمیق می‌بخشید.
ممکن است آزمون و خطایی رفتار کرده باشند؟
معاون فرهنگی سیاسی نهاد رهبری در دانشگاه ها گفت: بله او احساس می کرد رفتار درستی انجام داده است چون بعضی از این افراد حتما به دنبال مدیریت و بهبود فضای دانشگاه بودند. مثلا مسئولی در یک دانشگاه در رابطه با احکام انضباطی موضع گرفت که من این مدل رفتار نمی کنم و این سیاست را پیگیری نمی کنم و این ها چالش هایی را ایجاد می کرد. مسئله سوم این که یکسری از نظامات ما هم بهم ریخته بودند. به عنوان مثال برخی اعتبارات جا به جا شده بود و در دروان کرونا شما نیازی به اعتبارات برای خوابگاه و سلف و ورزشی نداشتید که پس از حضوری شدن دانشگاهها، این ها مسائلی ایجاد می کرد و طبیعتا می توانست نارضایتی صنفی ایجاد کند.
فاطمی پور افزود: البته نگرانی مان قبل از این که ماجرای مهسا امینی پیش بیاید، این مسائل صنفی بود اما فوت خانم امینی دشمن را به تعجیل انداخت و چون دید فضا آماده است، شروع به فتنه‌گری کرد. پس ما یکسری نظاماتمان به هم ریخته بود و بخاطر فضای مجازی، یکسری ذهنیت و تصویر غلط در ذهن مخاطب‌مان به دلیل عملیات ترکیبی دشمن، به وجود آمده بود که این عملیات ترکیبی شامل عملیات رسانه ایی، سیاسی، اقتصادی و عملیات امنیتی است. این عملیات ها باعث ایجاد فضای ذهنی و گزاره‌هایی در ذهن مردم می‌شود و بسیاری از حرف‌هایی که در رسانه طرح می‌شد، درست تلقی می‌شد و تبیین و روشنگری موثری در برابر آن صورت نمی‌گرفت.
.jpg)
وی ادامه داد: مثلا شما تصور کنید 100 تا کانال فضای مجازی دانشگاه های کشور، مدیریت فضای دانشگاه های کشور را در دست گرفته بود، رییس دانشگاه گفتگو می کرد اما اثربخش نبود و کانال های اشاره شده، خط دهی می کردند و مسیر دانشگاه را تغییر می‌دادند به جهت آن ذهنیتی که فضای رسانه ای و فضای مجازی گرفته بود. ذهنیت و تصویرهای ایجاد شده (مثل همین گزاره یا باور که جمهوری اسلامی خیلی ضعیف شده و نمی‌تواند بحران های خود را کنترل کند، وضعیت اقتصادیش بسیار خراب است و به پایان خودش نزدیک می‌شود، یا اینکه ظلم در آن بسیار است و در حقوق زنان بسیار اجهاف می‌شود و...) بود در حالی که که واقعیت میدان این گونه نبود؛ مثلا عملکرد جمهوری اسلامی در حوزه زنان و رشد سواد آنان، شغل، امنیت در کار و خانواده، موقعیت اجتماعی زنان و... بسیار درخشان و افتخارآمیز است.
حجت الاسلام فاطمی‌پور: در این شرایط تصویری که ساخته شد، با واقعیت مغایرت داشت اما تصویری ذهنی که برای مخاطب آموزش دیده و سازمان یافته در فضای مجازی شکل گرفته بود، او را وادار به واکنش، عملیات و پیگیری می‌کند و برای حضور فضای اعتراضی آماده می‌سازد.
وی گفت: در کنار این اتفاقات، تمرکز جدی دشمن بر روی جنگ روانی و ترکیبی شناختی بود و قصد داشت از آن بهره برداری کند تا شبکه نفوذ و افراد همسوی خود را سازد و همین گونه سرویس ها، مذاهب قومیت ها و اصناف را پای کار بیاورد و تمام گسل های موجود در کشور را فعال کند تا به تعبیر خودشان حمله هزار زخم یا حمله با هزار چاقو عملیاتی شده و به میزانی به ج.ا.ا فشار وارد آید تا اقدام غیر عقلانی انجام دهد ( مثلا کشتار هایی رخ دهد و...) و خود این مسایل به صورت دورانی سبب تشدید اعتراضات شود. اما رویکرد عقلانی نظام سیاسی و بردباری آن ( هرچند هزینه بالایی پرداخت کرد)، سبب شد تا این اتفاقات یکی پس از دیگری حل شود.
معاون فرهنگی سیاسی نهاد رهبری در دانشگاه ها گفت: ما باید نظام حضور را احیا می کردیم چرا که پس از ماجرای خانم مهسای امینی، تلاش کرده بودند تا از این ظرفیت استفاده کرده و دانشگاه ها تعطیل شود و در مقابل تلاش شد تا دانشگاه باز بماند و به حرکت خود ادامه دهد و اگر هم اتفاقی افتاده، باید از مسیر درست پیگیری شود و دانشگاه و رشد علمی کشور و آموزش نباید تحت تاثیر این اتفاقات قرار گیرد. مثلا موضوع برگزاری کلاس ها، یک معرکه جنگی بود؛ فشاری که برروی اساتید وارد می‌شد تا به تعطیلی کلاس‌ها بپردازند، بسیار زیاد بود اما بازتاب رسانه ای به گونه ای بود که انگار کل کشور و دانشگاهها امنیتی است و همه درگیر این اتفاقات هستند و چالش وجود داشت.
حجت الاسلام فاطمی‌پور: ورود همه جانبه سرویس ها و جریان نفوذ وآن شرایط که خدمت شما گفته شد، وضعیتی بود که ما در آغاز ترم با آن مواجه شدیم و هر چه پیش رفتیم، سعی شد که یکی پس از دیگری این گره ها باز بشود. جلسه گفت و گوی با دانشجویان و هم اندیشی، باز کردن کلاس های معارف در گفت و گوها، راجع به موضوعات بحث کردن و پاسخ بچه ها را دادند و در کل باز کردن فضای نقد و مناظره و گفت و گو در دانشگاه ها، باعث شد آن تصویر سازی غلط رفع بشود. به عنوان مثال در سال گذشته در ایام روز دانشجو، حضور گسترده مسئولین در دانشگاه شکل گرفت و بسیاری از شبهات و سئوالات شکل گرفته در ذهن دانشجویان حل شد.
در ادامه گفت: البته بخشی از تصویر غلطی که در ذهن یک عده حداقلی (که با نگاه براندازی اغتشاشات را دنبال می کردند و بر این باور بودند که اگر اجماعی شکل بگیرد همه چیز تمام است) هم شکل گرفته بود، امروزه شکسته شده است. اگر امروزه فراخوانی داده می شود، جمعیت پراکنده حداقلی شکل می گیرد و اوضاع سروسامان پیدا می کند. اجمالا نگاه ما این بود که فضای دانشگاه باید با قوانین و چارچوب های داخل دانشگاه اداره بشود، باید تلاش شود با ظرفیت های موجود در دانشگاه، فضای دانشگاه کنترل گردد و جلسات و هماهنگی‌های خوبی با همکاری وزارت کشور، وزارت علوم و نهاد نمایندگی شکل گرفت. هر چند خسارت های زیادی به لحاظ روانی، اجتماعی و اقتصادی به کشورمان وارد شد، به هر جهت این هم تجربه ای بود از دشمنی دشمن و یک مرحله ای بود برای نظام جمهوری اسلامی که بتواند از این مرحله عبور کند.
الگوی مواجه با نابهنجاری‌ها اجتماعی و مدیریت مطلوب فضای دانشگاهی برای ادامه رشد علمی و بهسازی فضای فرهنگی و مقابله نا فرمانی های مدنی را چه می‌دانید؟
حجت الاسلام فاطمی‌پور: دانشگاه برای ماموریتی ایجاد شده است و آن ماموریت، گسترش علم و دانش، تربیت دانشمندان و متخصصان، تربیت اجتماعی انسان ها، رفع نیازهای حوزه های علم و فناوری کشور، برطرف کردن چالش ها و نیازهای کشور و کمک به توسعه و گسترش علم در سطح جهان است. اگر همه این موارد را ماموریت های دانشگاه بدانیم، راهکار آن این است که همه تلاش کنیم تا دانشگاه به جایگاه شایسته خود برسد، یعنی اگر دانشگاه محل تربیت انسان های نخبه است، باید این ماموریت را دنبال کند. هر چیزی که به این مهم ضربه می زند باید مدیریت، کنترل، حذف و اصلاح شود. اگر فرضا مساله پوشش به فضای علمی دانشگاه ضربه می زند، باید کنترل شود تا ضربه ایجاد نشود یا اگر مسئله اعتراضات یا تعطیلی دانشگاه و ... در انجام این ماموریت چالش ایجاد می‌کند، باید مدیریت شود.
.jpg)
معاون فرهنگی سیاسی نهاد رهبری در دانشگاه ها افزود: واقعیت آن است که دشمن به دنبال این موضوع است تا دانشگاه را از کارکرد خود ساقط سازد و آن را به یک میتینگ سیاسی علیه نظام تبدیل کند. درحالی که ماهیت دانشگاه این نیست و برای این کار ایجاد نشده است. باید در عرصه های مختلف چیزی که به این ماموریت ضربه می زند را رفع و عناصر مقوم آن مانند افزایش امید را دنبال کنیم. اگر دانشگاه قرار است که مشکلات کشور را رفع کند و برای مردم و جامعه موثر باشد، حتما باید هویت بومی و ملی داشته باشد. لذا بصورت کلی باید تلاش کنیم هر موضوعی که به ماموریت و هدف دانشگاه ضربه می زند آن را کنترل کنیم و فضا را اداره کنیم تا این اتفاق بیفتد. در حوزه فرهنگی نیز مسئله گفتگو، آزاداندیشی، تضارب آرا و عقلانیت بسیار مهم هستند که اگر آنها را در دانشگاه ارتقا ببخشیم بسیاری از این چالش ها را برطرف خواهد شد.
وی در پایان گفت: آنچه ما باید بجای فضای عاطفی، هیجانی و احساسی، در مورد آن حساس باشیم، فضای عقلانی است که باید آنجا حاکم باشد. البته الزاماتی وجود دارد از جمله حضور صاحبنظران، دوره های مختلفی که در دانشگاه می تواند برگزار شود، استفاده از ظرفیت نخبگان، حل چالش و مسائل کشور در بین جریان علمی کشور و درگیر کردن آنان است. این موارد می تواند راهکارهایی باشد که در کنار تقویت هویت و امید، بتواند فضای دانشگاه را به سمتی ببرد که روزبه‌روز دانشگاه بالنده‌تر شود و در مسیر پیشرفت گام بردارد و پاسخ نیازهای کشور را تامین کند و در مجموع سهم خود را در رشد و تعالی و توسعه کشور ایفا کند.
گزارش از سجاد باقری
